ئەسسالامۇئەلەيكۇم ۋەتەنداشلار!
مەن ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن بۈگۈن پۈتۈن ئۇيغۇر دۇنياسىغا ئەپسۇسلىنىش ئىچىدە لوندون ئۇيغۇر ئانسامبىلى ۋە مەزكۈر ئانسامبىل نامىدىن ئېچىلغان تور سەھىپىسىنىڭ 2021- يىلى 1- يانۋاردىن باشلاپ ئۆزنىڭ پائالىيەتلىرىنى توختاتقانلىقىنى بىلدۈرىمەن.
بۈگۈنكى كۈندىن دەل 16 يىللار بۇرۇن يەنى 2004- يىلى ماي ئېيىدا بۈيۈك بىرتانىيەنىڭ لوندون شەھىرىدە ئۇيغۇرنىڭ ئاۋازىنى بېرىتانىيە خەلقىگە يەتكۈزۇش ۋە خەلقلەر ئارا مەدەنىيەت دىئالوگى قۇرۇش، مىللىتىمىزنىڭ شانلىق مەدەنىيەت مىراسلىرىغا ۋارىسلىق قىلىپ، گۈزەل مەدەنىيەت – سەنئىتى ئارقىلىق ئۇيغۇرنى تونۇشتۇرۇش، ھەم ئۇيغۇر جامائىتىنىڭ مەنىۋىي ھاياتىنى بېيىتىش، ئىناق ۋە ئىتتىپاقلىقىنى ئىلگىرى سورۇش ئىستەكلىرى بىلەن كەمىنە يېتەكچىلىكىدىكى ئۇيغۇر پائالىيەتچىلىرى ۋە ئۇيغۇر سەنئەتكارلىرنىڭ ئورتاق تىرىشچانلىقى نەتىجىسىدە لوندون ئۇيغۇر ئانسامبىلى قۇرۇلغان ئىدى. مانا شۇ قەلبىمىزگە پۈككەن مەقسەتلەرنى ئاۋال سەھنىدە، ئاندىن زاماننىڭ ئېھتىياجىغا يارىشا تور تاراتقۇلىرى ئارقىلىق دۇنيا ئەھلىگە بىلدۈرۈشنى نىشان قىلىپ، 2007- يىلى لوندون ئۇيغۇر ئانسامبىلنىڭ ئۇيغۇر ۋە ئىنگىلىز يېزىقلىرىدىكى رەسمى تور سەھىپىسىنى ئېلان قىلىنغان ئىدى.
ئىسكەندەر جېلىل (قومۇل تارانچىدىن)
خەلق ئىچىدە تارقىلىۋاتقان نۇرغۇن ناخشىلارنى ئەمەلىيەتتە بەزى كىشىلەر ئىجاد قىلغان، لېكىن ناخشا ئوموملىشىپ، ئۇنىڭ ئىجاتكارىنىڭ نامى كۆپىنچە ئەھۋاللاردا تىلغا ئېلىنمىغاچقا، بۇ ناخشىلار ئومومەن خەلق ناخشىسى دەپ ئاتىلىپ كەلمەكتە.
يېقىندا، خوتەندىكى بەزى پىدائىيلارنى زىيارەت قىلىش داۋامىدا، «ئادارگۈل» ناخشىسىنىڭ تېكىستىكىنى يازغان شائىر ئابدۇغېنى سېيىت ئاكىمىز بىلەن تاساددىپىي ئۇچرىشىپ قالدىم. ئۇ بۇ ھەقتە مۇنداق دەپ ھېكايە قىلىدۇ:
1969-يىلى 11-ئايدا، ئابدۇغېنى سېيىت ئاكا گۇما ناھىيەسى قوشتاغ يېزىلىق ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇتقۇچىلىق قىلىۋاتاتتى. بۇ چاغلاردا مەدەنىيەت ئىنقىلابى خېلى ئەۋجىگە چىققان بولۇپ، ليۇ شاۋچى، دىڭ شاۋپىڭ قاتارلىقلارنى ئەكسىلئىنقىلابچى، كاپىتالىزم يولىغا ماڭغان ھوقۇقدارلار دەپ تارتىپ چىقىرىلغان ئىدى. ئابدۇغېنى سېيت ئاكىنىڭ قەلىمى كۈچلۈك، ئاۋازى ياڭراق بولغاچقا، كۆپىنچە يىغىنلاردا شۇئار توۋلاش ئۈچۈن چىقىرىپ قويۇلاتتى. بىر قېتىملىق چوڭ پىپەن قىلىش يىغىنىدا، قەغەزچىگە يېزىلغان ياشىسۇن، يوقالسۇن دېگەن شۇئارلار ئارىلاش كەلگەچكە، ئابدۇغېنى ئاكا «يوقالسۇن ليۇشاۋچى» دېگەن شۇئارنى بىخەستەنلىكتىن «ياشىسۇن ليۇشاۋچى» دەپ توۋلاپ سالغانلىقى ئۈچۈن، «ئەكسىلئىنقىلابچى» دېگەن قالپاق كەيدۈرۈلۈپ، مائاش تەمىناتى توختىتىلىپ، قوشتاغ يېزىسىنىڭ قاراسۇ كەنتىگە ئەمگەك بىلەن ئۆزگەرتىشكە چۈشۈرۈلدى. بۇ جەرياندا، ئابدۇغېنى ئاكا كۆپ جاپارلارنى چەكتى.
ئۇيغۇر ئۈچۈن يەنە بىر خوش خەۋەر:
The London Uyghur Ensemble performs at the Kellaway Concerts in St Catharine’s College, University of Cambridge, Friday 26 February 2016.
دۇنيادىكى ئەڭ ئىلغار ئۇنىۋېرسىتېتلارنىڭ دەرىجىسى بويىچە 2- ئورۇندا تۇرىدىغان شۆھرىتى دۇنياغا مەشھۇر بولغان بۈيۈك بېرتانىيە ئەنگلىيە كىنەزلىكى كېمبرىج ئۇنىۋېرسىتېتى (St Catharine College, University of Cambridge) سەينت كەسېرىن ئىنستىتۇتىنىڭ تەكلىپىگە بىنائەن لوندون ئۇيغۇر ئانسامبىلى 2016- يىلى 26- فېۋرال سائەت 18دىن 19 غىچە مەزكۇر ئىنستىتۇتنىڭ ئوقۇتقۇچى ۋە ئوقۇغۇچىلىرىغا بىر سائەت ئۇيغۇر 12 مۇقامىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئۇيغۇرنىڭ نادىر ئەنئەنىۋىي ناخشا – مۇزىكىلىرىدىن مەخسۇس كونسېرت بېرىدۇ.
لوندون ئۇيغۇر ئانسامبىلى 2004- يىلى لوندوندا قۇرۇلغاندىن بۇيان بۈيۈك بېرتانىيەنى مەركەز قىلغان ھالدا غەربىي ياۋروپا ئەللىرىدە ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئىنسانىيەتكە قوشقان يىرىك مەدەنىيەت مىراسلىرىدىن بىرى ھېسابلىنىدىغان ئەنئەنىۋىي ناخشا – مۇزىكىلىرىنى سەھنىلەردە جانلىق نامايان قىلىش ئارقىلىق بۈگۈنكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مەدەنىي ۋە ئىجتىمائىي ھاياتىنى تونۇشتۇرۇش، ئۇيغۇر خەلقى بىلەن غەرب خەلقلىرى ئوتتۇرىسىدا مەدەنىيەت دىئالوگى قۇرۇش، مەدەنىيەتلەر ئارا چۈشىنىشنى ئىلگىرى سۈرۈشنى ئۆزلىرىگە تۇپ نىشان قىلىپ
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
يىللاردىن بۇيان ئۇيغۇر سەنئىتىنىڭ نامايەندىلىرىنى بۈيۈك بىرتانىيە ۋە ياۋروپا ئەللىرىگە پائال تونۇشتۇرۇپ كېلىۋاتقان لوندون ئۇيغۇر ئانسامبىلى (London Uyghur Ensemble) لوندون ئۇنىۋېرسىتېتى ئافرىقا ۋە شەرقشۇناسلىق ئىنستىتۇتىنىڭ (SOAS – School of Oriantal and African Studies, University of London) تەكلىپى بىلەن مەزكۇر ئۇنىۋېرسىتېتنىڭ برۇنېي تىياتىرخانىسىدا 2016- يىلى 21- يانۋار كەچ سائەت 7 دىن 8 يېرىمىغىچە داۋام قىلغان “ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ ئۇچرىشىشى – يىپەك يولىدىكى سوپىلار” ( A Central Asian Reunion – Sufis on the Silk Road ) نامىدىكى مەخسۇس سەنئەت كېچىلىكى ئۆتكۈزدى. بۇ قېتىملىق لوندون ئۇيغۇر ئانسامبىلىنىڭ سەنئەت كېچىلىكى بۇرۇن ئۆتكۈزۇپ كەلگەن كېچىلىكلەردىن پەرقلىق بولۇپ، كونسېرتقا لوندون ئۇيغۇر ئانسامبىلىنىڭ بارلىق خالىس سەنئەتكارلىرى بىلەن بىرگە ئەنگىلىيىدە ياشايدىغان ئۆزبېك مۇزىكانتلاردىن ساردور ……..
زامانىمىزنىڭ بۈيۈك مۇقام ئۇستازى مەرھۇم تۇرداخۇن تەۋەككۇل ئۆغلى بىلەن 1953 – يىلى 9 – ئاينىڭ 6 – كۈنى «ئۇيغۇر مۇقامى» ھەققىدە ئېلىپ بېرىلغان سۆھبەتنىڭ ئەينەن يېزىپ قالدۇرۇلغان خاتىرىسى. مەزكۈر قول يازمىدا بۇ سۆھبەت خاتىرىسىنىڭ قەيەردە ۋە كىملەر تەرپىدىن ئلېىپ بېرىلغانلىغى ھەققىدە مەلۇماتلار بېرىملىگەن. بۇ تەۋەرۈك قول يازمىلارنى قازاقىستاندا ياشاپ ئۆتكەن ژۇرنالىست مەرھۇم تۇرسۇن قاھارىي ئاكىمىز يىغىپ ساقلىغان ۋە كەمىنە ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن ياركەنتتىكى ئوقۇمۇشلۇق ۋەتەنپەرۋەر كىشىللىرىمىز ئاقىلىق 2015 – يىلى 2- ئاۋغۇست تاپشۇرۇپ ئالغان.
ئۈمۈد يالقۇنى 1948 – يىلى سىنگە ئېلىنغان (تاھىر – زۆھرە داستانىدىن ئارىيە)
ئۇيغۇر مۇزىكىسىنىڭ گۇللىنىشى – ئىسلاموۋ ئابدۇكېرىم قول يازمىسى 1961- يىلى
elkun@azizisa.org