ياڭاق دەرىخى ئۇيغۇرلار ياشاپ كېلىۋاتقان بوستانلىقلارنىڭ ھۆسنىدۇر. ياڭاق دەرىخى ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ مەركىزىدىكى دېڭىزدىن ئەڭ يىراق بولغان تەبىئىتى قۇرغاق بوستانلىق كىلىماتتا ئۆسۈشكە ئالاھىدە ماس كېلىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ ئۇيغۇرسىتاننىڭ جەنۇبلىرى بولۇپمۇ خوتەن دىيارى دۇنيا بويىچە ئەڭ ئېسىل سورتلۇق ياڭاق ئۆسىدىغان ماكان بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. 

ياڭاق تەكلىماكان بويلىرىدىكى چۆل – بوستانلىقلاردا ئۆزىنىڭ ياپ- يېشىل يوپۇرماقلىرى، سېىى سايىلىرى، گىگانىت سۈپەت ئاسمانغا بوي تارتىدىغان كۆركەم قامىتى بىلەنلا تەرىپلىنىپ قېلىنماستىن يەنە ئۇنىڭ ئۆزۈقلۇق قىممىتى يوقۇرى بولغان مىۋىسى بىلەن، ئۇنىڭدىن يارتىۋاتقان ئىقتىسادى قىممەتلەر بىلەنمۇ ئۇيغۇر ھايتىدا ئىنتايىن مۇھىم ئورۇننى تۇتىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ ياڭاقنىڭ ئەھمىيىتى ئۇيغۇر ئىجتىمائى  ھاياتىدا مۇناسىپ ئورۇن ئالغان. ئەگەر ياخشى دوستلار ھاياتنىڭ ئەڭ قىيىن كۈنلىرىنى بىر- بىرلىرگە يۆلەك بولۇش بىلەن ئۆتكۈزۈپ، ياخشى كۈنلەر كەلگەندە شۇ دوستلار بىر-  بىرلىرىدىن ئۇزاقلاشسا ياكى ئۈنتۇپ كېتىشكەن بولسا، «پادا باققاندا دوست ئىدۇق، ياڭاق چاققاندا ئايرىلدۇق» دېگەن ئاتا سۆزنى قالدۇرغان ئىكەن. 

ياڭاق مەن ئۈچۈن نۇرغۇن ھېكايىلەرنى قالدۇرغان ئىدى. ئۆتكەنكى 20 نەچچە يىللىق لوندوندىكى سۈرگۈن ھاياتىم ئەلبەتتە ھىچ بىر ۋاقىت ياڭاقتىن ئايرىلمىدى، ھەتتا مەن پۈتۈن ئائىلەمگە ئۇيغۇر يىمەك – ئىچمىكىنىڭ مۇھىم تەركىبى بولغان لەغمەن ۋە پولودىن باشقا ياڭاق، ئەنجۇ، قوغۇن ۋە ئانار يېيىشنى ئۈگەتتىم. تاكى بۈگۈنكى كۈنگە قەدەر ھەر ئىككى – ئۈچ ھەپتىدە بىر قېتىم لوندوننىڭ شىمالىغا جايلاشقان پالمىس گرىن بۆلگىسىدىكى ياشار ھالىم تۈرك مىۋە- چىۋە بازىرىدىن بۇ مىۋىلەرنى ئېلىپ كېلىپ تۇرمەن، چۈنكى ئادەتتىكى يىمەك – ئىچمەك ماگزېنلىرىدا مۇنداق مىۋىلەر سېتىلمايدۇ. 

ئۇنداقتا ياڭا ھەققىدىكى بۇ ھېكايىلەرنى بالىلىقىمدىن باشلاي. مەرھۇم ئاتام  ياڭاققا بەك ئامراق كىشى ئىدى. بىز ھەر كۈنى دېگۈدە ئەتىگەندە توقاچ نان، ياڭا مېغىزى ۋە ئەنجۇر مۇرابباسى بىلەن ناشتىلىق قىلاتتۇق. گاھى چاغلاردا ناشتىلىققا ئۇماچ، لەغمەن ۋە پولومۇ يەيتۇق. بىزنىڭ باغدا مەھەللە بويىچە ياڭا دەرەخلىرى ئەڭ كۆپ ئىدى. كۈز پەسلىدە ئائىلە بويىچە ھەتتا خۇلۇم – خوشنىلارنىڭ ياردىمىدە تاغار- تاغارلاپ ياڭا ۋە ئالما يىغىش بىزنىڭ مەھەللە ئۈچۈن مول ھوسۇل بايرىمى ھېسابلىناتتى. مىۋىلەرنى يىغىشقا ياردەملەشكەن ھەر بىر ئائىلە ئاخىرىدا ئۆز نېسىۋىسىنى ئېلىپ قايتىشاتتى.

مەن ھەر ۋاقىت ياڭاق يېگىنىمدە، ئاتامنىڭ ماڭا شۇ بالىلىقىمدا ئېيقان سۆزى ئېسىمدىن چىقمايدۇ. ئېھتىمالىم، مەن باشلانغۇچ مەكتەپنى پۇتتۇرۇشكە ئاز قالغان يىللار بولسا كېرەك، بىر كۈنى  ئەتىگىنى بىز دەستۇرخان ئۇستىدە ناشتىلىق قىلىۋاتقاندا ئاتام ماڭا شۇنداق دېگەن ئىدى:

– ئوغلۇم، سەن ھەر كۈنى ناشتىلقتا ئىككى-ئۇچ تال ياڭاق يەپ بەر، ياڭاقنىڭ ئۇزۇقلۇق قىممىتى بەك مول، بولۇپمۇ مېڭىنىڭ ساغلام  ئۆسۇشىگە كۆپ پايدىسى بالام …» 

ئاتام ئۇيغۇر تىبابىتىدە تونۇلغان دوختۇر ئىدى. شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ  يەتتە ياشتىن يەتمىش ياشقىچە ئۆز مەھەللىمىز ۋە خوشنا مەھەلىلىلەردىكى ھەممى كىشى تونۇيتتى. مەھەللىدە بالىلار بىلەن توپا يوللاردا چاڭ -تۇزان چىقىرىپ ئويناپ يۈرگىنىمدە، چوڭلار كېلىپ مەندىن «كىمنى بالىسى سەن؟» دەپ سورىسا، مەن ھىچ تەمتىرمەستىن «- ئەيسا دوختۇرنىڭ ئوغلى» دەپ جاۋاپ قايتۇراتتىم. 

ھەي بالىلىقىمنىڭ ئۈنتۇلماس پارچىسى بولغان ياڭاق، سېنى ھەر يەردە كۆرسەم، ئەسلىمەمدىن خىرەلىشىشكە باشلىغان تالاي ھېكايىلەر تۆكۇلىدۇ. شۇنداق ھېكايىلەردىن بىرىنى سىلەرگە ئېيتىپ بېرەي:

بۇ ۋەقىئە 1980-يىلى كۈز ئايلىرىنىڭ بىرىدە مەن شاھيار ناھىيىسىنىڭ تويبولدى يېزىسى يېڭىچىمەن كەنتى ئوتتۇرا مەكتىپىدە 4- سىنىپتا ئوقۇۋاتقان ۋاقىتتا يۈزبەرگەن ئىدى. بۇ بىر سەككىز يىللىق تۈزۈمدىكى ئوتتۇرا مەكتەپ بولۇپ، يېڭىچىمەن، تاللىقبۇلۇڭ، لەڭگەر قاتارلىق ئۇچ مەھەللە ۋە تارىم ئەمگەك بىلەن ئۆزگەرتىش ئىشلەپچىقىرىش (تۈرمە) 4- ئەترىتىدىكى بالىلار كېلىپ ئوقۇيتتى. كېيىن بىز باشلانغۇچ مەكتەپنى پۇتتەرگەندىن كېيىن بۇ ئوتتۇرا مەكتەپنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ،  ئۇنى باشلانغۇچ مەكتەپكە ئۆزگەرتىۋەتكەن ئىدى. كېيىن ئۇ مەكتەپنى چېقىۋەتكەن، ھازىر ئۇنىڭ ئورنىمۇ يوق. مەن 12 يېشىمدىن باشلاپ تويبولدى بازىرىدا ياتاقلىق ئوتتۇرا مەكتەپتە يېتىپ ئوقۇغان ئىدىم. 

بىزنىڭ ھېپىزخان ئىسىملىك ناھايىتى قاپىقى يامان بىر سىنىپ مەسئۇلىمىز بولغان. بۇ خانىم يەنە بىزنىڭ ماتېماتىكا ئوقۇتقۇچىمىز ئىدى. ئۇ ھىچ بىر ۋاقىت بالىلارغا كۈلۈپ گەپ قىلمايتتى،. بىز ھەممىمىز بۇ مۇئەللىمىمىزنى كۆرسەك ئالدىدا قورقۇپ تىترەپ تۇراتتۇق. 

ئۇ كۈنلەردە مەن ياڭاق ئويناش ئويۇنىغا كۆپ بېرىلىپ كەتكەن ئىدىم. ھەر كۈنى ناشتىلىقتا ياڭاق يېگەندىن باشقا يەنە مەكتەپتە قورسىقىم ئاچسا يەيمەن دەپ بىر – ئىككى پارچە نان، ئالما ۋە بەش- ئون تال ياڭاقنى سومكامغا سېلىۋالاتتىم. ياڭاق ئېلىۋېلىشىمدىكى ئەڭ مۇھىم مۇددىئالاردىن بىرى مەكتەپتىكى بالىلار بىلەن ياڭاق ئويناش ئىدى. چۈشلۈك تەنەپپۇس ۋاقتىدا بالىلار بىلەن ياڭاق ئوينايتتىم. بەزى كۈنلىرى مەن كۆپ ياڭاق ئۇتۇۋالاتتىم، ئۇ چاغدا مېنىڭ مەكتەپ سومكام ياڭاق بىلەن يوغىناپ كېتەتتى. ئەلۋەتتە، مەكتەپتىن ئۆيگە قايتىش ئارىلىقىدا يولدا ئاداشلىرىم بىلەن ياڭاق ئويناپ ئۆيگە كەچ كېلەتتىم. كېيىن ئاپام ۋە مەكتەپتىكى ئوقۇتقۇچىلىرىم مېنىڭ ياڭاق ئويناشقا بېرىلىپ كەتكىنىمنى بىلىگەن بولسا كېرەك، مەن يۈزبېرىشنى كۈتمىگەن بىر ئىش ماتېماتىكا دەرسى ۋاقتىدا يۈزبەردى.

شۇ كۈنىدىكى دەرس باشلىنىشتىن بۇرۇن، مۇئەللىمنىڭ ئەلپازى ناھايىتى خاپا كۆرۈنەتتى. 

ئۇ ئىنچىكە يۇلغۇن چىۋىقىنى قارا دوسكا ئالدىدىكى ئوقۇتقۇچى شىرەسىگە قاتتىق بىرنى ئۇرغاندىن كېيىن، كۆزىدىن ئوت چاقنىتىپ تۇرۇپ، ۋارقىراشقا باشلىدى:

– سىلەر مەھەللىدىكى ئەيسا دوختۇرنى بىردىن بىر تومۇرچى دېمەڭلار، مەن ئۇنىڭدىن ئۆتەر ئۇستا تومۇرچىمەن، ھەرقانداق ئادەمنى، بولۇپمۇ بۇ سىنىپتىكى سىلەرنىڭ تومۇرىڭلارنى ئەڭ ياخشى تۇتىمەن، سىلەرنىڭ كېسىلىڭلەرگە توغرا دىئاگنۇز قويۇپ، ۋاقتىدا داۋالايمەن، شۇڭا مېنىڭ ۋەزىپەم ئوقۇتقۇچى، سىلەرنى ئوقۇتۇش، ياخشى تەربىيىلەش، كەلگۈسىدە جەمئىيەتكە ياراملىق، پايدىلىق ئادەم قىلىپ تەربىيىلەش مېنىڭ ۋەزىپەم. بىلىشىمچە يېقىندىن بۇيان مەكتەپ ۋە مەھەللىدە ياڭاق ئويىنى ئويناش ئەۋج ئېلىپ كېتىپتۇ، بولۇپمۇ بىزنىڭ سىنىپتىكى ئوغۇل بالىلار بۇ ئويۇننى ئەڭ كۆپ ئوينايدىكەن. سىنىپتىكى تومۇرچى ئەيسا دوختۇرنىڭ ئوغلى سومكاڭنى كۆتۈرۈپ ئالدىغا چىق!     

مەن بۇ گەپنى ئاڭلاپ شۇنداق قورقۇپ كەتتىمىكىن، پۇت- قوللىرىم ئۇشتۇمتۇت تىترەشكە باشلىدى. مەن پۈتۈن جۇرئتىمنى ۋۇجۇدۇمغا يىغىپ، ئەڭ قەيسەر روھ بىلەن ئورنۇمدىن تۇرۇپ، سومكامنى كۆتۈرۈپ، مۇئەللىمنىڭ ئالدىغا كەلدىم. سومكىنىڭ ئىچى ياڭاق بىلەن لىق تولغاچقا خۇددى ساپايىنىڭ شىلدىرلىغان ئاۋازىدەك شىلدىرلاپ، سىنىپ ئىچىدىكى قورقۇنۇچلۇق تىمتاس سۈكۈتنى تۇيۇقسىز بۇزۇشقا باشلىدى.

مۇئەللىم قولۇمدىكى سومكىنى قوپاللىق بىلەن تارتىپ ئالدى دە، سومكىنى ئېچىپ، ئۇنىڭ ئىچىدىكى بىرقانچە كىتاپ-دەپتەر، قەلەم ۋە ياڭاقلارنى شىرە ئۈستىگە شاراقلىتىپ تۆكۈشكە باشلىدى. شۇ ۋاقىتتا سىنىپ ئىچى شىرە ئۇستىگە تاراسلاپ چۈشىۋاتقان ۋە ئۇ يەردىن يەرگە چۈشۈپ ئەتراپقا چېچىلىۋاتقان ياڭاقلارنىڭ جاراڭلىق ئاۋازى خۇددى ئاسماندا ھاۋا گۈلدۈرلىگەندەك، ياكى سىنىپنىڭ ئۆگزىسى شۇئان ئۆرۈلۈپ بېشىمىزغا چۈشىدىغاندەك ۋەھىمىلىك ئاڭلىناتتى. بۇ دەقىقىدە مەن قورقۇنچتىن ئالدىمدىكى تامغا تىكىلىپ قارىدىم، چۈنكى مۇئەللىم  شىرە ئاستىدىكى كىچىككىنە بىر تومۇر بولقىنى ئېلىپ، ياڭاقلارنى ئۇرۇپ- چېقىشقا باشلىدى. مەن شۇ دەقىقىلەردە خۇددى ئۇ بولقا كېلىپ مېنىڭ بېشىمغا تېگىدىغاندەك قورقۇنچ ئىچىدە ئىككى پۇتۇم بىلەن يەرنى كۈچسىز دەسسەپ تۇراتتىم. مەن  قېتىپ قالغان ھەيكەلدەك تامغا قارىدىم، ئەمما ئۇ يەرگە قاتارسىغا ئېسىغلىق تۇرغان ماركس، ئېنگلىس، لېنىن قاتارلىق ساقاللىق ۋە ماۋ، جۇ قاتارلىق ساقالسىز كوممۇنىست داھىيلارنىڭ ئاچكۆزلىكىدىن يوغان كۆرىنىدىغان كۆزلىرى تېخىمۇ يوغىناپ كەتكەندەك، بۇ ئالەمنىڭ يېرىمىنى ئىگىلەپ بولغان تۇرۇپمۇ ئۇلار ياڭاقنىڭ قارسىلداپ بولقا بىلەن چېقىلىشىدىن قورقۇپ كەتكەندەكلا كۆرۈنەتتى. سىنىپتىكى بالىلارنىڭ ھەممىسى بېشىنى تۆۋەن سېلىپ يەرگە قارىشىپ تۇراتتى. ئىشقىلىپ بۇ ئەسنالاردا مېنىڭ ئەتراپىمدا قورقمىغان ھىچ كىشى قالمىغان ئىدى.  

سىنىپنىڭ ئىچىدە مۇئەللىمنىڭ بولقا بىلەن ھەر بىر قېتىم ياڭاقنى ئۇرغىنىدا، ئۇنىڭ قورقۇنۇچلۇق ھەرىكىتىدىن بېرىلىۋاتقان سىگنال ئاللىقاچان يۈرەكلىرىمىزنى پۇچىلىغان ئىدى.

مۇئەللىم غەزەپ بىلەن ئەڭ ئاخىرقى بىر تال ياڭاقنى بولقا بىلەن ئۇرۇپ چاققاندىن كېيىن، بولقىنى ئوڭ قولىدا ھاۋادا پۇلاڭلىتىپ تۇرۇپ، بىزگە ۋارقىرىدى:

– مەكتىمپىمىزدە، سىنىپىمىزدا ياڭاق ئويىنى ئوينايدىغان ئوغۇللار بىلىپ قويۇش، مۇندىن كېيىن قايسى بىرىڭ مەكتەپ ئىچىدە ياكى مەھەللە كويلاردا ياڭاق ئويىنى ئوينىغىنىڭنى بىلىپ قالسام، مۇشۇ ياڭاقنى بولقا بىلەن يەنچىگىنىمدەك ھەممىڭنىڭ شۇ قەلەم تۇتماي ياڭاق ئوينىغان قوللىرىنى يەنچىيمەن. بۈگۈندىن باشلاپ سەنلەرگە مەكتەپتە ياڭاق ئويناشقا رۇخسەت يوق!

«ئۇستاز زالىم بولسا، شاگىرت ئالىم بولۇر»  دېگەندەك، بەلكىم شۇ ۋاقىتتا ھېپىزىخان مۇئەللىم (روھى شاد بولسۇن) مېنى ياڭاق ئويناپ، دەرسنى ياخشى ئۆگەنمىگىنىم ئۈچۈن جازالىمىغان بولسا، كېيىن ياخشى ئوقۇپ پۈتۈن يېزا بويىچە بىردىن بىر ئالىي مەكتەپكە ئۆتكەن ئوقۇغۇچى بولالماس ئىدىم دەپ ئويلايمەن (كېيىنكى مۇھاجىرەتتىكى ھاياتىمنى دېمەيلا قوياي). شۇ قورقۇچلۇق ۋەقەدىن كېيىن مەن بالىلار بىلەن ياڭاق ئويناشنى پۈتۈنلەي تاشلىدىم. قولۇم ئاستا -ئاستا ياڭاق ئويناشقا ئەمەس، كىتاپ ئوقۇشقا كۆنۈۇشكە باشلىدى. 

سېنتەبىرنىڭ ئاخىرقى كۈنلىرى، مىلادى 2024-يىلى، لوندون، مەن تۆنۈگۈن ئەتىگەندە كېمبرىج ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئوقۇۋاتقان قىزىمنى ماشىنا بىلەن مەكتىپىگە ئاپىرىپ قويدۇم. بىز ئۆيدىن چىقىپ، يولغا چىقىشنىڭ ئالدىدا قىزىمدىن سورۇدۇم:

– قىزىم، مەن ياشار ئالىم تۈرك دۇكىنىدىن سىز ئۈچۈن ئېلىپ كەلگەن ھېلىقى ئىككى كىلو ياڭاقنى چامدىنىڭىزغا سالدىڭىزمۇ؟

– ھەئە، ئەلۋەتتە، مەنمۇ سىزدەك ئەتىگەندە ناشتىلقتا ياڭا مېغىزى يېيىشكە ئامراق، دېدى قىزىم جاۋابەن مەمنۇنىيەت بىلەن. 

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

3024-يىلى 15- ئۆكتەبىر، لوندوندا يېزىلدى.

________________________________________________

مەنبە:
ياڭاق ھەققىدە ھېكايە
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

قازاقىستان جۈمھۇرىيەتلىك ئۇيغۇر ئاۋازى گېزىتى 2024-يىلى 7- نويابىر نەشىرى
https://uyguravazi.kazgazeta.kz/news/51883

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
 
(ھېكايە)
 

ئەسەرنى بىۋاستە ئاڭلاش: Elkun_Essay_Audio/Isim_majirasi.mp3

ھېكايىنى رابىيە داۋۇت ئوقۇدى

 
چوڭلارنىڭ دەپ بېرىشىچە بۇرۇنقى زامانلاردا بۇ مەھەللىنىڭ سىرتىدا ناھايىتى سۇيى مول بىر دەريا بولغان ئىكەن. ئادەملەرنىڭ كۆپىيىشى، زامانلارنىڭ ئۆتىشى بىلەن بۇ ئېقىنى مول دەريا ئېقىشتىن توختاپ، ئاستا-ئاستا قۇرۇپ كېتىپتۇ. يۇز كېلومىتىرلەرچە خۇددى يىلان تولغانغاندەك ئىز قالدۇرغان بۇ ئەزىم دەريادا سۇ بولمىغانلىقى ئۈچۈن، دەريا بويلىرىنى ئاتا-بوۋىلىرىغا ئوخشاشلا ماكان تۇتۇپ ياشاپ كەلگەن كىيىنكى ئەۋلادلار تەرىپىدىن «قۇرۇق دەريا» دەپ ئاتىلىپتۇ. بۇ قۇرۇق دەريا ھايات ۋاقتىدا ئىككى قاسنىقىغا قالدۇرۇپ كەتكەن لاي-لاتقىلار شاماللارنىڭ ئۇچۇرتۇپ كۆچۈرۈشى بىلەن دەريا قېشىنى بويلاپ چوڭ-كىچىك دۆڭلەر پەيدا بولۇپتۇ. بۇ دەريا قېشىدا ياشاپ كەلگەن ئەل ئۆز يۇرتلىرىنىڭ ناملىرىنى بۇرۇن «چوڭ دەريا قاش»، «ئورتا دەريا قاش» ۋە «كىچىك دەريا قاش» دەپ پەرقلەندۈرۈپ ئاتاپ كەلگەن بولسا، دەريا قۇرۇپ كەتكەندىن كېيىن يۇرتلارنىڭ ئىسىملىرىمۇ ئاستا ـ ئاستا «چوڭ دوڭ مەھەللە»، «ئورتا دوڭ مەھەللە» ۋە «كىچىك دوڭ مەھەللە» لەرگە ئۆزگىرىپ كېتىپتۇ. سىز ئوقۇۋاتقان بۇ ھېكايە مانا مۇشۇ «كىچىك دوڭ مەھەللە» يېزىسىدا يۈزبەرگەن ئىدى.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

ئەسەرنى ئاڭلاش: Jawabsiz_Qalghan_Telefon.mp3

 
قۇياش پارلىغان سەھەردە بۈك- باراقسانلىق دەرەخلەر ئارىسىدىكى قۇشلارنىڭ ۋىچىرلاپ سايراشلىرى كىشىگە بۈگۈنكى بۇ بىر كۈننىڭمۇ بىز ئارقىمىزدا ئالدىراش قالدۇرۇپ كەتكەن ھەرقانداق بىر كۈندىن قېلىشمايدىغان، قىممەتلىك ھايات ئۆز مەنىسىنى كامالەتكە يېتىپ ئىپادىلەيدىغان، گۈزەللىككە ۋە ئەھمىيەتلىك دەملەرگە تولىدىغان يەنە بىر ياپ يېڭى بىر كۈننىڭ باشلىنىۋاتقانلىغىدىن كۆڭۇللەرنى مەستخۇش قىلاتتى.

 
مەن ئۇشبۇ مىنۇتلاردا شۇنداق بىر روھلۇق كەيپىياتتا ئىدىمكى كىچىك قىزىمنى قولىدىن يېتىلەپ، ئۇنىڭغا دۇنيا ھەققىدە قىزىق ۋە گۈزەل ھېكايىلەرنى ئېيتىپ بەرگەچ، ئۇنى ئالدىراش مەكتەپكە ئېلىپ كېتىۋاتاتتىم. پىيادىلەر يولى خېلىلا تار بولغاچقا ئادەتتە ئۇچ ئادەم تەڭ ياندىشىپ ماڭالمايتتى. ئەگەر ئالدىمىزدا بىرەر ئادەم ئاستاراق كېتىپ بارغان بولسا، ئۇ ئادەمنىڭ ئالدىغا ئۆتۈپ يولىڭىزنى تىزرەك داۋاملاشتۇرۇشىڭىز ئۈچۈن «مەرھەمەت، كەچۈرۈڭ، ماڭا يول بەرگەن بولسىڭىز!» دىگەندەك تەكەللۇپ گەپلەرنى قىلىپ يول سورىشىمىز كېرەك ئىدى.

 
تەلىيىمىزگە بىزنىڭ ئالدىمىزدا بوۋاق ھارۋىسى ئىتتىرىپ، مېنىڭ قىزىم بىلەن تەڭ ياشتىكى بىر كىچىك قىزنى بىللە ئېلىپ كېتىپ بارغان بىر ياش ئايال ئۇچۇردى. بۇ ئايالنى مەن بىر قانچە يىللاردىن بۇيان تونۇيتتىم. بۇ ئايال ئائىلىسى بىلەن مېنىڭ قىزىم ئىككىنچى سىنىپتا ئوقۇۋاتقاندا بىزنىڭ مەھەللىگە فرانسىيەنىڭ نىس (Nice) شەھرىدىن كۆچۈپ كەلگەن ئىدى. بۇ ئايالنىڭ قىزى بىلەن مېنىڭ قىزىم شۇنىڭدىن بۇيان بىر سىنىپتا ئوقۇپ كېلىۋاتاتتى. بۇ ئايالنىڭ ئىسمى لۇسىې (Lucie) بولۇپ، مىللىتى فرانسۇز ئىدى. بىز ئادەتتە ئۇچرىشىپ قالساق تەكەللۇپلۇق سالام – سائەتلىرىمىزنى ئاياشمايتتۇق.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن
 

ئەسەرنى بىۋاستە ئاڭلاش: Bir_botulka_su.mp3

ئەسەرنى ئاسىيە ئۇيغۇر ئوقۇدىئەسەرنى ئاسىيە ئۇيغۇر ئوقۇدى

مەيىن شامالغا ھارماي ئۇسۇل ئويناپ كۆنۈپ كەتكەن بۇلۇتلار خۇددى ناز قىزدەك گاھى كۆڭلى يېرىم بولۇپ يىغلىسا، گاھى خۇشلۇقى تۇتۇپ تېلىقىپ كۈلەتتى، گاھى چاغدا قاپىقىنى تۇرۇپ دومسىيۋېلىپ، قۇياش نۇرىنى دۈمبىسى بىلەن توسۇپ مۆكۈ – مۆكۈلەڭ ئوينايتتى. توۋا، بۇلۇتلارمۇ ئادەملەرنىڭ مىجەز – خۇلقىنى ئۆگۈنۇۋالدىمۇ نېمە، ئىشقىلىپ مەن بۈگۈن شۇنداق غەلىتە بىر تۇيغۇلارغا قەلبىمنى مەستخۇش قىلغاچ مۇڭلىنىپ ئولتۇرۇپ، دېرىزىدىن دېڭىزنىڭ چېكىگە نەزەر تاشلايتتىم. مالمودىن (Malmö) كوپېنھاگېنگە تىز كېتىۋاتقان پويىز ئورەساند كۆۋرۈكىنىڭ (Oresund Bridge) تومۇر بالداقلىرىنى بىر -بىرلەپ ئارقىسىدا قالدۇرۇپ ئالدىغا ئۇچقاندەك چاپاتتى. كۆك ئاسماننىڭ كۆك رەڭگىنى ئۆزىگە ئەينەن كۆچۈرۋالغان بالتىق دېڭىزنىڭ ئاسمىنىدىن شۇڭغۇپ چۈشكەن بۇلۇتلار بەئەينى سۇ ئۇستىدە لەيلەپ يۈرگەندەك بىر كۆرۈنۈشنى ھاسىل قىلاتتى. كۆز ئالدىمدىكى بۇ گۈزەل مەنزىرە كۈز ئايلىرىنىڭ بېشىدىكى ئاپتاپلىق، ھاۋاسى ئوچۇق شىمالىي ياۋروپا ئەللىرىنىڭ تەبئىي گۈزەللىكلىرىگە مۇجەسسەملىشىپ، خۇددى بىر پارچە مەشھۇر كلاسسىك ماي بوياق رەسىمدەك تەسۋىرىنى نامايان قىلاتتى.
 
مانا مۇشۇنداق تەبىئەتنىڭ گۈزەللىكىگە تولغان بۇ گۈزەل دۇنيا بىز ئادەملەرنىڭ ياشىشىغا مەنسۇپ ئىدى. بىز بۇ يەرگە ئەسلى دەرد ئەلەم تارتىش ئۈچۈن ئەمەس، كۆزىمىزدىن ئىسسىق قان – ياشلىرىمىزنى تۆكۈش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى خوشال – خۇرام، مېھرى – مۇھەببەت بىلەن ياشاشقا كەلگەن ئىدۇق. يېشىم چوڭىيىپ، ئەقلىم قولۇمغا نېسىپ بولغان بۇ يىللاردا ئادەم بالىسىنىڭ تۇغۇلغىنىغا نېمە ئۈچۈن يىغلايدىغىنىنى، ئاندىن يەنە نېمە ئۈچۈن باشقىلارنىڭ يىغىسى بىلەن ھاياتىنى ئاخىرلاشتۇرىدىغانلىقىنى چۈشىنىشكە باشلىغان ئىدىم. ئادەم ھاياتىنىڭ مۇساپىسى مانا مۇشۇ ئارىلىقتىكى مۇھەببەت بىلەن نەپرەت، راھەت بىلەن مۇشەققەت، ئەركىنلىك بىلەن قۇللۇقنىڭ نىسپىيلىك چەمبىرىكىدە كەسكىن كۈرەش قىلىدىكەن. بۇلاردىن قايسى بىرى سىزنىڭ ھاياتىڭىزدا ئۈستۈنلۈكنى ئىگىلىسە ئۇ سىزگە تەۋە بولىدىكەن. سىز ئۆزىڭىزگە تەۋە بولمىغان قىسمى ئۈچۈن بولسا بىر ئۆمۈر، تاكى ئۆزىڭىزدە يوق نەرسىگە ئېرىشكۈچە كۈرەش قىلىپ ياشايدىكەنسىز. ئېھتىمالىم، بۇ بەلكىم ئادەملەرنىڭ بۇ دۇنيادا ياشاش پىسخىكىسى بولسا كېرەك.
 
ھەر بىر ئادەمنىڭ ھايات مۇساپىسى ئاجايىپ سەرگۈزەشتىلىك قىسمەتلەرگە تولغان بولىدىكەن. شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ بىزنىڭ ھاياتىمىزدا خوشاللىق ۋە قايغۇلار، ياخشىلىق ۋە يامانلىقلار، مۇھەببەت ۋە نەپىرەتلەر بىر- بىرلىرىدىن ئايرىلماس قوشكېزەك بولۇۋېلىپ، بىزنى ئۆزىنىڭ ئاچچىق-چۈچۈك قايناملىرىدا ھەر ۋاقىت چۆكتۈرۈپ سىنايدىكەن. شۇڭا بىز ھەم كۈلۈشكە، ھەم يىغلاشقا، غەزەپلىنىشكە، سۆيۈش ۋە سۆيۈلۇشلەرگە ھەقلىق ئىكەنمىز.
 
ھاياتنىڭ سېھرى بىزنى خۇددى بىر توپ پادىلارنى ئېلىپ ماڭغان پادىچىدەك ئۆزىمىز تەسەۋۋۇر قىلالمايدىغان بىر سۈرئەتتە بىزنى مەلۇم نىشانلارغا ھامان باشلاپ ئېلىپ ماڭغىنى ماڭغان ئىكەن، بىزنىڭ تەبئىيتىمىز شۇنداق بولغىنى ئۈچۈن ئۇنىڭدىن ئۆزىمىزنى ئايرىۋېلىشقا ئىمكانسىزكەنمىز. بىز مانا شۇ ئىمكانسىزلىق ۋە تەبئىي خۇسۇسىيەتلىرىمىز ئىچىدە ئۆزىمىزنى ئاڭلىق ھالدا بىلىپ – بىلمەي گاھىدا ھاياتنىڭ تىلسىم كوچىلىرىغا غەرق بولغان بىر سەيياھقا ئايلىنىپ قالىدىكەنمىز. ھاياتىمىزنىڭ ئەگرى – توقاي دوقمۇشلارغا تولغان سەپىرىدە بىزگە شۇنداق ئەخلاقسىز، قەدىرسىز، ئادىمىيلىكنىڭ شەرتلىرى بىلەن ئۆلچىگىسىز دەرىجىدىكى ناچار ئادەملەر ئۇچراپ قالسا، بىزگە يەنە بۇنىڭ ئەكسىچە شۇنداق ئېسىل پەزىلەتلىك ئادەملەر ئۇچرايدىكى ئۇلار سىزگە پەرىشتىلەر كەبى تەۋەرۈك بىلىنىدىكەن. شۇ چاغدا ئەگەر بۇ ئادەملەر دۇنياسىدا ھەممە ئادەملەر مۇشۇ پەرىشتىلەردەك ئاق كۆڭۈل، مېھرى – مۇھەببەتلىك بولسا، باشقىلارغا يامانلىق ئەمەس پەقەت ياخشىلىقلا قولىدىن كەلسە، «يامانلىق» دېگەن بۇ ئاتالغۇ ئادەملەر تىلىدا يوق بىر سۆز بولسا، ئېھتىمال ئۇ چاغدا بىز ياشاۋاتقان بۇ دۇنيادىن ئۆچمەنلىك، ئادالەتسىزلىك، نەپرەت ۋە ئۇرۇش مەڭگۈلۈككە غايىب بولغان بولاتتى. ئۇ چاغدا بۇ دۇنيا بەلكىم ئىنسانلارنىڭ پانىي ئالەمدىكى جەننىتى بولۇپ قالار ئىدى دېگەندەك ئويلارغا چۆكىسىز ئەلۋەتتە.
 
كىشىلەرنىڭ بەزىدە «ئادەم ھاياتىدا بىر ياخشىلىق ۋە بىر يامانلىقنى ئۇنتۇمايدۇ» دەيدىغىنى بەلكىم مۇشۇنىڭدىن بولسا كېرەك. ئەمما مەن دەيمەن، ماڭا بىرسى يامانلىق قىلسا ئىمكان بار شۇ يامانلىق قىلغان كىشىنى قانچە تىز بولسا شۇنچە تىزلىك بىلەن خاتىرەمدىكى ئادەملەر تىزىملىكىدن ئۆچۈرۈپ، ئۇنتۇپ كېتىشكە ئالدىرايمەن. بۇنىڭ تەتۈرىسىچە ئەگەردە بىراۋنىڭ ماڭا چوڭ بولامدۇ ياكى كىچىك بولامدۇ، قولىدىن كەلگەن بىر ئىنسان سۈپتىدە ئادىمىيلىك تارازىسى بىلەن ياخشىلىق قىلغان بولسا، مەن شۇ كىشىنىڭ ياخشىلىقىنى ئۇنۇتمايمەن ۋە ئۇنۇتماسلىق ئۇچۇن باشقىلارغا قولۇمدىن كەلگەن ياخشىلىق ئارقلىق ھامان قايتۇرۇشقا تىرىشىمەن…. مەن شۇنداقمۇ ئويلاپ قالىمەن، ئادەم قەلبىدە مۇھەببەت بىلەن نەپرەت دائىم ئورۇن ئالمىشىپلا تۇرىدىكەن. ئەگەر ھەر ئىككىلىسى ئورۇن ئالماشماي بىللە تۇرسا ياكى مۇھەببەت نەپرەتكە ئورۇن بەرمىسە، بەلكىم بىز ھازىرقىدىن بەكرەك خوشال ياشاش ئىمكانلىرىنى تاپالىغان ئىدۇق.