ياڭاق دەرىخى ئۇيغۇرلار ياشاپ كېلىۋاتقان بوستانلىقلارنىڭ ھۆسنىدۇر. ياڭاق دەرىخى ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ مەركىزىدىكى دېڭىزدىن ئەڭ يىراق بولغان تەبىئىتى قۇرغاق بوستانلىق كىلىماتتا ئۆسۈشكە ئالاھىدە ماس كېلىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ ئۇيغۇرسىتاننىڭ جەنۇبلىرى بولۇپمۇ خوتەن دىيارى دۇنيا بويىچە ئەڭ ئېسىل سورتلۇق ياڭاق ئۆسىدىغان ماكان بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. 

ياڭاق تەكلىماكان بويلىرىدىكى چۆل – بوستانلىقلاردا ئۆزىنىڭ ياپ- يېشىل يوپۇرماقلىرى، سېىى سايىلىرى، گىگانىت سۈپەت ئاسمانغا بوي تارتىدىغان كۆركەم قامىتى بىلەنلا تەرىپلىنىپ قېلىنماستىن يەنە ئۇنىڭ ئۆزۈقلۇق قىممىتى يوقۇرى بولغان مىۋىسى بىلەن، ئۇنىڭدىن يارتىۋاتقان ئىقتىسادى قىممەتلەر بىلەنمۇ ئۇيغۇر ھايتىدا ئىنتايىن مۇھىم ئورۇننى تۇتىدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ ياڭاقنىڭ ئەھمىيىتى ئۇيغۇر ئىجتىمائى  ھاياتىدا مۇناسىپ ئورۇن ئالغان. ئەگەر ياخشى دوستلار ھاياتنىڭ ئەڭ قىيىن كۈنلىرىنى بىر- بىرلىرگە يۆلەك بولۇش بىلەن ئۆتكۈزۈپ، ياخشى كۈنلەر كەلگەندە شۇ دوستلار بىر-  بىرلىرىدىن ئۇزاقلاشسا ياكى ئۈنتۇپ كېتىشكەن بولسا، «پادا باققاندا دوست ئىدۇق، ياڭاق چاققاندا ئايرىلدۇق» دېگەن ئاتا سۆزنى قالدۇرغان ئىكەن. 

ياڭاق مەن ئۈچۈن نۇرغۇن ھېكايىلەرنى قالدۇرغان ئىدى. ئۆتكەنكى 20 نەچچە يىللىق لوندوندىكى سۈرگۈن ھاياتىم ئەلبەتتە ھىچ بىر ۋاقىت ياڭاقتىن ئايرىلمىدى، ھەتتا مەن پۈتۈن ئائىلەمگە ئۇيغۇر يىمەك – ئىچمىكىنىڭ مۇھىم تەركىبى بولغان لەغمەن ۋە پولودىن باشقا ياڭاق، ئەنجۇ، قوغۇن ۋە ئانار يېيىشنى ئۈگەتتىم. تاكى بۈگۈنكى كۈنگە قەدەر ھەر ئىككى – ئۈچ ھەپتىدە بىر قېتىم لوندوننىڭ شىمالىغا جايلاشقان پالمىس گرىن بۆلگىسىدىكى ياشار ھالىم تۈرك مىۋە- چىۋە بازىرىدىن بۇ مىۋىلەرنى ئېلىپ كېلىپ تۇرمەن، چۈنكى ئادەتتىكى يىمەك – ئىچمەك ماگزېنلىرىدا مۇنداق مىۋىلەر سېتىلمايدۇ. 

ئۇنداقتا ياڭا ھەققىدىكى بۇ ھېكايىلەرنى بالىلىقىمدىن باشلاي. مەرھۇم ئاتام  ياڭاققا بەك ئامراق كىشى ئىدى. بىز ھەر كۈنى دېگۈدە ئەتىگەندە توقاچ نان، ياڭا مېغىزى ۋە ئەنجۇر مۇرابباسى بىلەن ناشتىلىق قىلاتتۇق. گاھى چاغلاردا ناشتىلىققا ئۇماچ، لەغمەن ۋە پولومۇ يەيتۇق. بىزنىڭ باغدا مەھەللە بويىچە ياڭا دەرەخلىرى ئەڭ كۆپ ئىدى. كۈز پەسلىدە ئائىلە بويىچە ھەتتا خۇلۇم – خوشنىلارنىڭ ياردىمىدە تاغار- تاغارلاپ ياڭا ۋە ئالما يىغىش بىزنىڭ مەھەللە ئۈچۈن مول ھوسۇل بايرىمى ھېسابلىناتتى. مىۋىلەرنى يىغىشقا ياردەملەشكەن ھەر بىر ئائىلە ئاخىرىدا ئۆز نېسىۋىسىنى ئېلىپ قايتىشاتتى.

مەن ھەر ۋاقىت ياڭاق يېگىنىمدە، ئاتامنىڭ ماڭا شۇ بالىلىقىمدا ئېيقان سۆزى ئېسىمدىن چىقمايدۇ. ئېھتىمالىم، مەن باشلانغۇچ مەكتەپنى پۇتتۇرۇشكە ئاز قالغان يىللار بولسا كېرەك، بىر كۈنى  ئەتىگىنى بىز دەستۇرخان ئۇستىدە ناشتىلىق قىلىۋاتقاندا ئاتام ماڭا شۇنداق دېگەن ئىدى:

– ئوغلۇم، سەن ھەر كۈنى ناشتىلقتا ئىككى-ئۇچ تال ياڭاق يەپ بەر، ياڭاقنىڭ ئۇزۇقلۇق قىممىتى بەك مول، بولۇپمۇ مېڭىنىڭ ساغلام  ئۆسۇشىگە كۆپ پايدىسى بالام …» 

ئاتام ئۇيغۇر تىبابىتىدە تونۇلغان دوختۇر ئىدى. شۇنىڭ ئۈچۈنمۇ  يەتتە ياشتىن يەتمىش ياشقىچە ئۆز مەھەللىمىز ۋە خوشنا مەھەلىلىلەردىكى ھەممى كىشى تونۇيتتى. مەھەللىدە بالىلار بىلەن توپا يوللاردا چاڭ -تۇزان چىقىرىپ ئويناپ يۈرگىنىمدە، چوڭلار كېلىپ مەندىن «كىمنى بالىسى سەن؟» دەپ سورىسا، مەن ھىچ تەمتىرمەستىن «- ئەيسا دوختۇرنىڭ ئوغلى» دەپ جاۋاپ قايتۇراتتىم. 

ھەي بالىلىقىمنىڭ ئۈنتۇلماس پارچىسى بولغان ياڭاق، سېنى ھەر يەردە كۆرسەم، ئەسلىمەمدىن خىرەلىشىشكە باشلىغان تالاي ھېكايىلەر تۆكۇلىدۇ. شۇنداق ھېكايىلەردىن بىرىنى سىلەرگە ئېيتىپ بېرەي:

بۇ ۋەقىئە 1980-يىلى كۈز ئايلىرىنىڭ بىرىدە مەن شاھيار ناھىيىسىنىڭ تويبولدى يېزىسى يېڭىچىمەن كەنتى ئوتتۇرا مەكتىپىدە 4- سىنىپتا ئوقۇۋاتقان ۋاقىتتا يۈزبەرگەن ئىدى. بۇ بىر سەككىز يىللىق تۈزۈمدىكى ئوتتۇرا مەكتەپ بولۇپ، يېڭىچىمەن، تاللىقبۇلۇڭ، لەڭگەر قاتارلىق ئۇچ مەھەللە ۋە تارىم ئەمگەك بىلەن ئۆزگەرتىش ئىشلەپچىقىرىش (تۈرمە) 4- ئەترىتىدىكى بالىلار كېلىپ ئوقۇيتتى. كېيىن بىز باشلانغۇچ مەكتەپنى پۇتتەرگەندىن كېيىن بۇ ئوتتۇرا مەكتەپنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ،  ئۇنى باشلانغۇچ مەكتەپكە ئۆزگەرتىۋەتكەن ئىدى. كېيىن ئۇ مەكتەپنى چېقىۋەتكەن، ھازىر ئۇنىڭ ئورنىمۇ يوق. مەن 12 يېشىمدىن باشلاپ تويبولدى بازىرىدا ياتاقلىق ئوتتۇرا مەكتەپتە يېتىپ ئوقۇغان ئىدىم. 

بىزنىڭ ھېپىزخان ئىسىملىك ناھايىتى قاپىقى يامان بىر سىنىپ مەسئۇلىمىز بولغان. بۇ خانىم يەنە بىزنىڭ ماتېماتىكا ئوقۇتقۇچىمىز ئىدى. ئۇ ھىچ بىر ۋاقىت بالىلارغا كۈلۈپ گەپ قىلمايتتى،. بىز ھەممىمىز بۇ مۇئەللىمىمىزنى كۆرسەك ئالدىدا قورقۇپ تىترەپ تۇراتتۇق. 

ئۇ كۈنلەردە مەن ياڭاق ئويناش ئويۇنىغا كۆپ بېرىلىپ كەتكەن ئىدىم. ھەر كۈنى ناشتىلىقتا ياڭاق يېگەندىن باشقا يەنە مەكتەپتە قورسىقىم ئاچسا يەيمەن دەپ بىر – ئىككى پارچە نان، ئالما ۋە بەش- ئون تال ياڭاقنى سومكامغا سېلىۋالاتتىم. ياڭاق ئېلىۋېلىشىمدىكى ئەڭ مۇھىم مۇددىئالاردىن بىرى مەكتەپتىكى بالىلار بىلەن ياڭاق ئويناش ئىدى. چۈشلۈك تەنەپپۇس ۋاقتىدا بالىلار بىلەن ياڭاق ئوينايتتىم. بەزى كۈنلىرى مەن كۆپ ياڭاق ئۇتۇۋالاتتىم، ئۇ چاغدا مېنىڭ مەكتەپ سومكام ياڭاق بىلەن يوغىناپ كېتەتتى. ئەلۋەتتە، مەكتەپتىن ئۆيگە قايتىش ئارىلىقىدا يولدا ئاداشلىرىم بىلەن ياڭاق ئويناپ ئۆيگە كەچ كېلەتتىم. كېيىن ئاپام ۋە مەكتەپتىكى ئوقۇتقۇچىلىرىم مېنىڭ ياڭاق ئويناشقا بېرىلىپ كەتكىنىمنى بىلىگەن بولسا كېرەك، مەن يۈزبېرىشنى كۈتمىگەن بىر ئىش ماتېماتىكا دەرسى ۋاقتىدا يۈزبەردى.

شۇ كۈنىدىكى دەرس باشلىنىشتىن بۇرۇن، مۇئەللىمنىڭ ئەلپازى ناھايىتى خاپا كۆرۈنەتتى. 

ئۇ ئىنچىكە يۇلغۇن چىۋىقىنى قارا دوسكا ئالدىدىكى ئوقۇتقۇچى شىرەسىگە قاتتىق بىرنى ئۇرغاندىن كېيىن، كۆزىدىن ئوت چاقنىتىپ تۇرۇپ، ۋارقىراشقا باشلىدى:

– سىلەر مەھەللىدىكى ئەيسا دوختۇرنى بىردىن بىر تومۇرچى دېمەڭلار، مەن ئۇنىڭدىن ئۆتەر ئۇستا تومۇرچىمەن، ھەرقانداق ئادەمنى، بولۇپمۇ بۇ سىنىپتىكى سىلەرنىڭ تومۇرىڭلارنى ئەڭ ياخشى تۇتىمەن، سىلەرنىڭ كېسىلىڭلەرگە توغرا دىئاگنۇز قويۇپ، ۋاقتىدا داۋالايمەن، شۇڭا مېنىڭ ۋەزىپەم ئوقۇتقۇچى، سىلەرنى ئوقۇتۇش، ياخشى تەربىيىلەش، كەلگۈسىدە جەمئىيەتكە ياراملىق، پايدىلىق ئادەم قىلىپ تەربىيىلەش مېنىڭ ۋەزىپەم. بىلىشىمچە يېقىندىن بۇيان مەكتەپ ۋە مەھەللىدە ياڭاق ئويىنى ئويناش ئەۋج ئېلىپ كېتىپتۇ، بولۇپمۇ بىزنىڭ سىنىپتىكى ئوغۇل بالىلار بۇ ئويۇننى ئەڭ كۆپ ئوينايدىكەن. سىنىپتىكى تومۇرچى ئەيسا دوختۇرنىڭ ئوغلى سومكاڭنى كۆتۈرۈپ ئالدىغا چىق!     

مەن بۇ گەپنى ئاڭلاپ شۇنداق قورقۇپ كەتتىمىكىن، پۇت- قوللىرىم ئۇشتۇمتۇت تىترەشكە باشلىدى. مەن پۈتۈن جۇرئتىمنى ۋۇجۇدۇمغا يىغىپ، ئەڭ قەيسەر روھ بىلەن ئورنۇمدىن تۇرۇپ، سومكامنى كۆتۈرۈپ، مۇئەللىمنىڭ ئالدىغا كەلدىم. سومكىنىڭ ئىچى ياڭاق بىلەن لىق تولغاچقا خۇددى ساپايىنىڭ شىلدىرلىغان ئاۋازىدەك شىلدىرلاپ، سىنىپ ئىچىدىكى قورقۇنۇچلۇق تىمتاس سۈكۈتنى تۇيۇقسىز بۇزۇشقا باشلىدى.

مۇئەللىم قولۇمدىكى سومكىنى قوپاللىق بىلەن تارتىپ ئالدى دە، سومكىنى ئېچىپ، ئۇنىڭ ئىچىدىكى بىرقانچە كىتاپ-دەپتەر، قەلەم ۋە ياڭاقلارنى شىرە ئۈستىگە شاراقلىتىپ تۆكۈشكە باشلىدى. شۇ ۋاقىتتا سىنىپ ئىچى شىرە ئۇستىگە تاراسلاپ چۈشىۋاتقان ۋە ئۇ يەردىن يەرگە چۈشۈپ ئەتراپقا چېچىلىۋاتقان ياڭاقلارنىڭ جاراڭلىق ئاۋازى خۇددى ئاسماندا ھاۋا گۈلدۈرلىگەندەك، ياكى سىنىپنىڭ ئۆگزىسى شۇئان ئۆرۈلۈپ بېشىمىزغا چۈشىدىغاندەك ۋەھىمىلىك ئاڭلىناتتى. بۇ دەقىقىدە مەن قورقۇنچتىن ئالدىمدىكى تامغا تىكىلىپ قارىدىم، چۈنكى مۇئەللىم  شىرە ئاستىدىكى كىچىككىنە بىر تومۇر بولقىنى ئېلىپ، ياڭاقلارنى ئۇرۇپ- چېقىشقا باشلىدى. مەن شۇ دەقىقىلەردە خۇددى ئۇ بولقا كېلىپ مېنىڭ بېشىمغا تېگىدىغاندەك قورقۇنچ ئىچىدە ئىككى پۇتۇم بىلەن يەرنى كۈچسىز دەسسەپ تۇراتتىم. مەن  قېتىپ قالغان ھەيكەلدەك تامغا قارىدىم، ئەمما ئۇ يەرگە قاتارسىغا ئېسىغلىق تۇرغان ماركس، ئېنگلىس، لېنىن قاتارلىق ساقاللىق ۋە ماۋ، جۇ قاتارلىق ساقالسىز كوممۇنىست داھىيلارنىڭ ئاچكۆزلىكىدىن يوغان كۆرىنىدىغان كۆزلىرى تېخىمۇ يوغىناپ كەتكەندەك، بۇ ئالەمنىڭ يېرىمىنى ئىگىلەپ بولغان تۇرۇپمۇ ئۇلار ياڭاقنىڭ قارسىلداپ بولقا بىلەن چېقىلىشىدىن قورقۇپ كەتكەندەكلا كۆرۈنەتتى. سىنىپتىكى بالىلارنىڭ ھەممىسى بېشىنى تۆۋەن سېلىپ يەرگە قارىشىپ تۇراتتى. ئىشقىلىپ بۇ ئەسنالاردا مېنىڭ ئەتراپىمدا قورقمىغان ھىچ كىشى قالمىغان ئىدى.  

سىنىپنىڭ ئىچىدە مۇئەللىمنىڭ بولقا بىلەن ھەر بىر قېتىم ياڭاقنى ئۇرغىنىدا، ئۇنىڭ قورقۇنۇچلۇق ھەرىكىتىدىن بېرىلىۋاتقان سىگنال ئاللىقاچان يۈرەكلىرىمىزنى پۇچىلىغان ئىدى.

مۇئەللىم غەزەپ بىلەن ئەڭ ئاخىرقى بىر تال ياڭاقنى بولقا بىلەن ئۇرۇپ چاققاندىن كېيىن، بولقىنى ئوڭ قولىدا ھاۋادا پۇلاڭلىتىپ تۇرۇپ، بىزگە ۋارقىرىدى:

– مەكتىمپىمىزدە، سىنىپىمىزدا ياڭاق ئويىنى ئوينايدىغان ئوغۇللار بىلىپ قويۇش، مۇندىن كېيىن قايسى بىرىڭ مەكتەپ ئىچىدە ياكى مەھەللە كويلاردا ياڭاق ئويىنى ئوينىغىنىڭنى بىلىپ قالسام، مۇشۇ ياڭاقنى بولقا بىلەن يەنچىگىنىمدەك ھەممىڭنىڭ شۇ قەلەم تۇتماي ياڭاق ئوينىغان قوللىرىنى يەنچىيمەن. بۈگۈندىن باشلاپ سەنلەرگە مەكتەپتە ياڭاق ئويناشقا رۇخسەت يوق!

«ئۇستاز زالىم بولسا، شاگىرت ئالىم بولۇر»  دېگەندەك، بەلكىم شۇ ۋاقىتتا ھېپىزىخان مۇئەللىم (روھى شاد بولسۇن) مېنى ياڭاق ئويناپ، دەرسنى ياخشى ئۆگەنمىگىنىم ئۈچۈن جازالىمىغان بولسا، كېيىن ياخشى ئوقۇپ پۈتۈن يېزا بويىچە بىردىن بىر ئالىي مەكتەپكە ئۆتكەن ئوقۇغۇچى بولالماس ئىدىم دەپ ئويلايمەن (كېيىنكى مۇھاجىرەتتىكى ھاياتىمنى دېمەيلا قوياي). شۇ قورقۇچلۇق ۋەقەدىن كېيىن مەن بالىلار بىلەن ياڭاق ئويناشنى پۈتۈنلەي تاشلىدىم. قولۇم ئاستا -ئاستا ياڭاق ئويناشقا ئەمەس، كىتاپ ئوقۇشقا كۆنۈۇشكە باشلىدى. 

سېنتەبىرنىڭ ئاخىرقى كۈنلىرى، مىلادى 2024-يىلى، لوندون، مەن تۆنۈگۈن ئەتىگەندە كېمبرىج ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئوقۇۋاتقان قىزىمنى ماشىنا بىلەن مەكتىپىگە ئاپىرىپ قويدۇم. بىز ئۆيدىن چىقىپ، يولغا چىقىشنىڭ ئالدىدا قىزىمدىن سورۇدۇم:

– قىزىم، مەن ياشار ئالىم تۈرك دۇكىنىدىن سىز ئۈچۈن ئېلىپ كەلگەن ھېلىقى ئىككى كىلو ياڭاقنى چامدىنىڭىزغا سالدىڭىزمۇ؟

– ھەئە، ئەلۋەتتە، مەنمۇ سىزدەك ئەتىگەندە ناشتىلقتا ياڭا مېغىزى يېيىشكە ئامراق، دېدى قىزىم جاۋابەن مەمنۇنىيەت بىلەن. 

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

3024-يىلى 15- ئۆكتەبىر، لوندوندا يېزىلدى.

________________________________________________

مەنبە:
ياڭاق ھەققىدە ھېكايە
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

قازاقىستان جۈمھۇرىيەتلىك ئۇيغۇر ئاۋازى گېزىتى 2024-يىلى 7- نويابىر نەشىرى
https://uyguravazi.kazgazeta.kz/news/51883

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

(Indigenous people: Aykiz and Jack)

خىتاينىڭ ئىرقىي قىرغىنچىلىقى سەۋەبىدىن ھايات ۋە مامات ھەلقۇمىدا جان تالىشىۋاتقان ئۇيغۇر دېگەن بۇ مىللەتنىڭ چەتئەلدىكى ئىككى توك-توك قاچقۇنلىرى ئارىسىدا يېقىندا ئەينى يىللاردىكى دۇنيانى ۋەھىمىگە سالغان سوۋېتلەرنىڭ ھىدىروت بومبىسىدىنمۇ كۈچۈك «ئىندىجېنۇس» بومبىسى تۇيۇقسىز پارتلاپ، پۈتكۈل يەرشارى مىقياسىدىكى ئۇيغۇر قاچقۇنلىرىنى ۋەھىمە ۋە ساراسىمگە ساپتىمىش ….

بۇ «ئۇيغۇر» -دۇنيا قوۋملىرى ئارىسىدا كەمدىن كەم تېپىلىدىغان بىر ئەزىز مىللەت، ياق، تەكلىماكاننى ئەبەدىي ۋە ئەبەدىي ئۆزىنىڭ ئاتا ماكانى قىلىپ، ئىمپېرىيە ۋە سۇلالىلەرنى قۇرۇپ ياشاپ كەلگەن يەرلىك مىللەت.

«ئەمدى تىلىڭ قۇرۇسۇن، ئۇيغۇر يەرلىك خەلق ئەمەس»
«ئۇيغۇرلار ئىندىجېنۇس پېپول ئەمەس»
«بىز ئىندىئانلار ئەمەس…»
«ھۇ ۋەتەن خائىن، تىلىڭنى تارت! »
«ئۇيغۇرنى ئىندىجېنۇس پېپول قىلىپ، پالنى، پۇستانى سېتىۋەتتى… ئۇلارنى يوقىتايلى ھۇررا …ھۇررا …!!!»

ئۇيغۇر دېگەن بۇ مىللەتنىڭ ئىچىدە ۋابادىنمۇ يامان «ئىندىجېنۇس پېپول» پىس-پاس بومبىسى مىلادىيە 2021-يىلى ئۇيغۇرلار ئۆزلىرىنىڭ تارىخىدا تۇنجى قېتىم مۇبارەك مۇستەقىل جۇمھۇرىيىتىنى قۇرغانلىقنىڭ 88-يىللىق خاتىرە كۈنىدە دەھشەتلىك پارتلىغان ئىدىكى ياۋرو-ئاسىيا قۇرۇقلۇقنىىڭ ئەڭ غەربىدىكى شوتلاندىيەدە ياشاۋاتقان ئىككى مۇساپىر ئۇيغۇرنىڭمۇ كېچە-كۈندۈز ئارامىنى بۇزۇۋەتكەن ئىدى.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن  (سىياسىي ئوبزور)

بريۇسسېل ئەتىگەنلىك گېزىتى
لوندون، بريۇسسېل، 2021- يىلى 6-ماي

ئۇيغۇر بولۇش سۈپىتىم بىلەن، دۇنيانى خىتايدىكى ئۇيغۇرلارغا يۈرگۈزۈلۈۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىققا قارشى ھەرىكەتكە ئۆتۈشكە چاقىرىمەن.

مەن، خىتاينىڭ لوپنۇر يادرو سىناق مەيدانىدىن 300 كىلومېتىر يىراقلىقتىكى چەت ئۇيغۇر يېزىلىرىنىڭ بىرىدە تۇغۇلۇپ ئۆسكەن ئۇيغۇرمەن.

بالىلىقىمنى ئەسلىسەم، يادىمغا مەدەنىيەت زور ئىنقىلابىنىڭ قىزىل قوغدىغۇچىلىرى، ئاچارچىلىق ۋە ئاتوم – يادرو قوراللىرى سىناقلىرىدىن كېلىپ چىققان قۇم-بورانلىق چاڭ-توزانلار كېلىدۇ.

مەن 1991-يىلى شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتىنى پۈتتۈرۈپ، ئاقسۇ شەھىرىدە ھۆكۈمەت خىزمىتىگە ئىشقا كىرىپ، ئالتە ئايدىن كېيىن «مىللىي بۆلگۈنچىلىك» ھەرىكەتلىرى بىلەن ئەيىبلىنىپ ئىشتىن بوشتۇلدۇم. شۇنىڭ بىلەن 1990-يىللىرىدىكى مىليونلىغان ئىشسىز ئۇيغۇرلارنىڭ بىرى بولۇپ قالدىم. شۇنىڭدىن كېيىنكى ھاياتىمنىڭ مەنزىللىرى خۇشاللىقتىن مەھرۇم بولدى. مەن ئۆز ۋەتىنىمدە ئۇيغۇر بولغانلىقىم ئۈچۈنلا، نۇرغۇنلىغان سىياسىي ۋە ئىجتىمائىي پاراكەندىچىلىك، تەڭسىزلىك ۋە ئىرقىي كەمسىتىشتىن قۇتۇلالماي، ئاخىرى ئەنگلىيىگە كېلىپ سىياسىي پاناھلىق تىلەپ، 20 يىلدىن بۇيان لوندوندا ياشاپ كېلىۋاتىمەن.

ئەمەلىيەتتە، خىتاي كوممۇنىستىك ھاكىمىيىتىنىڭ مەندەك 16 ياشلىق بىر بالىنى بۆلگۈنچىلىك بىلەن ئەيىبلىشى تولىمۇ مەنتىقسىزلىق ئىدى. مېنىڭ باشقا ھىچ بىر جىنايىتىم يوق ئىدى. مەن پەقەت 1985- يىلى ئۈرۈمچىدە يۈز بەرگەن «12- دېكابىر ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىلار» نامايىشنىڭ بىر يىللىقىنى خاتىرلەپ، باراۋەرلىك ۋە دېموكراتىيە تەلەپ قىلىپ، ئۆزۈم تەشۋىقات ۋاراقچىلىرى ئىشلەپ، مەكتەپ مۇدىرى ئىشخانىسى ئىشىكىگە چاپلاپ قويغان ئىدىم. گەرچە بۇ ۋەقە بۈگۈندىن 35 يىل ئىلگىرى يۈز بەرگەن بولسىمۇ، ھېلىھەم ئېسىمدە يىپ يېڭى تۇرۇپتۇ. خىتاي كوممۇنىستىك ھاكىمىيىتى مېنى شۇ ۋەقەدىن كېيىن ھەقىقىي «ئۆكتىچى» قىلدى ۋە مەن بۈگۈنگە قەدەر مۇساپىرچىلىقتا سۈرگۈندە ياشاشقا مەجبۇر بولدۇم.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

شۇنداق قىلىپ، مىلادىيەنىڭ 2017- يىلى ئاۋغۇستتا دۇنياغا ئۇيغۇرنىڭ نىداسى ”جاۋابسىز قالغان تېلېفون“ قوڭغۇرقىدىن ئاڭلىنىپ، 2021 – يىلى 22-ئاپرېل تارىختا ”كۈن پاتماس“ ئىمپېرىيىسىنى قۇرغان، بۈيۈك برىتانىيە پارلامېنتى ئالدىدا ئۇيغۇرنىڭ ئەركىنلىك تۇغى – كۆك بايراق ئەلكۈننىڭ قولىدا غازىيانە لەپىلدىگەن كۈنى، بۈيۈك برىتانىيە پارلامېنتى ”خىتاي ئۇيغۇرلارغا قارىتا ئىرقىي قىرغىنچىلىق جىنايەتلىرىنى ئۆتكۈزدى“ دەپ دۇنياغا جاكارلىدى!

ۋادەرىخا، ئەلكۈن بۇ مەملىكەتكە 20 يىلنىڭ ئالدىدا تۇنجى قەدىمىنى باسقاندا ”مەن ئۇيغۇر، خىتاي مېنىڭ ۋەتىنىمنى قانۇنسىز مۇستەملىكە قىلىۋالدى. مېنىڭ خەلقىمنى ئۆلتۈرۈۋاتىدۇ… مەن ئۆزۈمگە ۋە ئۇيغۇر دېگەن بۇ ئېزىلگەن مىللەتكە ئادالەت ئىزدەپ سېنىڭ بۈيۈك ئېلىڭگە پاناھ تارتىپ كەلدىم…“ دېمىگەن ئەمەسمىدى؟!

20 يىل، ئارىدىن بىر ئەرنىڭ بۇ قاباھەتلىك 20 يىلى ئۆتۈپ كەتتى.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

«ئادەمنىڭ ماھىيىتى سىياسى ھايۋاندۇر»- ئارىستوتېل

غەربتىكى دېموكراتىك ئەللەردە بىر مىللەت ياكى مەلۇم ئورتاق تىل ۋە مەدەنىيەتكە ئىگە جەمئىيەت توپلۇملىرى نوپۇسىنىڭ ئاز-كۆپلۈكى، ئۇلارنىڭ شۇ دۆلەتتىكى مۇئەييەن ئىجتىمائىي سالاھىيىتىنى ۋە سىياسىي نوپۇزىنى بەلگىلەيدۇ. دېموكراتىك ئەللەر ئۆز پۇقرالىرىنىڭ سىياسىي ۋە ئىجتىمائىي ھوقۇقلىرىنى بىردەك قانۇن ئارقىلىق قوغدايدىغان بولۇپ، بولۇپمۇ ئىرقىي كېلىپ چىقىشىڭىز ياكى رەڭىگىڭىزنىڭ قانداق بولۇشىدىن قەتئىي نەزەر، سىزنىڭ بارلىق پۇقرالىق ھوقۇقلىرىڭىز قانۇن ئارقىلىق قوغدىلىدۇ. سىزنىڭ سىياسىي ھەرىكەتلەرگە، تەشكىلات ۋە پارتىيلەرگە قاتنىشىش، بىرەر سىياسىي پارتىيىگە ئەزا بولۇپ كىرىش، جۈملىدىن سايلاش ۋە سايلىنىش قاتارلىق پۇقرالىق سىياسىي ھوقوقلىرىڭىز تولۇق كاپالەتكە ئىگە قىلىنغان بولدۇ.

تېخىمۇ تەپسىلىرەك  ئېيتساق، ئۆز دۆلەتلىرىدىكى دىكتاتورلۇق تۇزۇم، مۇقىمسىز ھاكىمىيەت ياكى ھاكىمىيەتتىكى ھەربىي ۋە سىياسىي ئۆزگۈرۈشلەر، ئۇرۇش ۋەيرانچىلىقلىرى، نامراتلىق، تۈرلۈك ئىنسان ھەق-ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى ۋە تەبئىي ئاپەتلەر سەۋەبلىك غەرب ئەللىرىگە كېلىپ  پاناھلىق تىلىگەن ياكى كۆچمەن بولۇپ يەرلەشكەن مىللەتلەر سانىنىڭ ئاز- كۆپلۈكى، ئۇلارنىڭ شۇ دۆلەتتىكى سىياسى ۋە ئىجتىمائىي ھوقۇقلىرىنىڭ ۋەكىللىك قىلىنىشىغا، مەنپئەتىنىڭ ئۆزلىرى كۆچمەن بولغان دۆلەتتە ۋە كۆچۈپ كەلگەن ئەسلى دۆلەتلىرىدە ئوخشاشلا قوغدىلىنىشىغا روشەن سىياسىي ۋە ئىقتىسادىي تەسىرلەرنى كۆرسىتىدۇ.

بۈگۈن سەھەردە، بالىلىرىم مەكتەپكە كەتكەندىن كېيىن، مەن بىر ئىش بىلەن ئۇلارنىڭ ياتاق ئۆيىگە كىرىپ قالدىم ۋە چوڭ قىزىمنىڭ شىرەسى ئۇستىدىكى كىتاب ۋە قەغەز دوۋىلىرىنىڭ ئۇستىدە تۇرغان بۇ ئۆگنىش كونسىپىكى دىققىتىمنى تارتتى… بۇ ئەنگلىيە مائارىپى تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپ 3- يىللىق ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ دىنى دەرىسلىكىدىن بىر ئوقۇشلۇق ئىدى.

تېمىسى: Theme C : The existence of God and revelation تېما س: ياراتقۇچى ئىلاھنىڭ مەۋجۇتلىقى ۋە ئۇنىڭ ئىپادىلىنىشى

ئەنگىلىيە مائارىپىدا باشلانغۇچ 3- يىللىقتىن باشلاپ، مۇقىم ھالدا «دىنىي مائارىپ» دەرسلىكى بىر پەن سۈپىتىدە رەسمى ئۆتۇلىدۇ. ئوقۇغۇچىلار ئىنساىيەنىڭ ھەممە دىنلىرىنى ئۆگىنىدۇ.

خىرەلەشكەن تارىخ: قىشلىق تەتىلدە، قارا قش كۈنلىرىدە، ئۈچامدا كېيىدىغان تۈزىكىرەك چاپانمۇ يوق، مايلىشىپ قارداپ، پاقىراپ كەتكەن ئاق تۇماقنى پېشانەمگىچە چۆكۈرۈپ كېيىپ، بېلىمگە ئاپام بەرگەن بىر پارچە زاغرا ناننى ئوراپ، يانلىرى چىرىپ يېرىلىپ كەتكەن ۋە پايتىمامنىڭ ئۇچى كۆرۈنۈپ تۇرىدىغان چۇرۇقۇم بىلەن قار باسقان ئېتىزلاردا غىچىر – غىچىر يول مېڭىپ، ئارقامدا يىلاندەك ئەگىر – بۈگۇر ئىزلارنى قالدۇرۇپ، ھەپتىيەك ئۆگنىش ئۇچۇن، «ئېلىپ ۋە لام…» لارنى ھەجىلەپ، توغرا ئوقۇيالمىسام، تەلىتى مۇزدىنمۇ سوغۇق، سەللىسى بېشىدىن ئىككى ھەسسە يوغان، موللامنىڭ «ساۋب» تايىقىنى يېيىش ئۇچۇن كېتىپ بارغان ئەشۇ يىللارنىڭ غۇۋا بىر كۆرۈنىشى خىيالىمدىن ئۆتتى.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

تۈركى خەلقلەر ئىچىدە تۇنجى بولۇپ بۈگۈنكى ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ يېتۈك مەدەنىيەت مىراسلىرىنى يارىتىشقا مىسلىسىز تۆھپىلەرنى قوشقان ئۇيغۇرلاردا ئىسلام دىنى روھ بولسا، باي ۋە گۈزەل ئۇيغۇر مەدەنىيىتى تەن بولۇپ، مىڭ يىلدىن بۇيان مۇجەسسەملەنگەن ھالدا بۈگۈنكى كۈنىمىزگىچە داۋاملىشىپ كەلگەن ئۇيغۇرلۇقنىڭ جان تومۇرىدۇر. ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ بىر پۈتۈنلۈكنى خۇددى روھنى تىرىك تەندىن ئايرىغىلى بولمىغانغا ئوخشاش ئايرىۋېتىشقا ئۇرۇنۇش، ياكى بىر – بىرلىرىگە قارامۇ – قارشى قويۇش ئەسلا مۇمكىن ئەمەس بولغىنىغا ئوخشاشلا، مۇشۇنداق بىر خاھىش ۋە نىيەتلەردە بولۇش، «ئىسلام دىنى» نى ئېتىقادىمىزدىكى ناتوغرا چۈشەنچىلەرنى سۈيئىستىمال قىلىپ، ئاللاھ تەرىپىدىن يارىتىلغان بۇ قوۋمنىڭ خاس مىللەت ۋە مەدەنىيەت كىملىكىگە، زۇلۇم ئىچىدە جان تالىشىۋاتقان بۈگۈنكى مەۋجۇتلۇقىغا خىرىس قىلىش، جاھىللارچە ھۇجۇم قىلىش، نائەھلىلىكنىڭ، نامۇسۇلمانلىقنىڭ ۋە نائىنسانلىقنىڭ جۈملىسىدىندۇر.

ئۇيغۇر مىللىتى ئۇچۇن سەنئەت بىر مىللەتنىڭ مىللەت بولۇش خۇسۇسىيىتىدىكى بارلىقى ئەمەس ئەمما كەم بولسا بولمايدىغان بىر ھايات تومۇرىدۇر. بىر مىللەتنىڭ يېتۈك مىللەت بۇلۇپ، باشقا بىر مىللەت تۈركۈملىرىدىن پەرقلىنىپ تۇرۇشى، ئۆز مىللىي كىملىكىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشى ئۈچۈن ئانا تىلى، ئېتىقاد قىلىدىغان دىنى، ئىگىدارچىلىق قىلىدىغان تۇپرىقى، مىللىي تارىخ ۋە مەدەنىيىتنىڭ بولۇشى زۆرۈر بولغىنىغا ئوخشاش، سەنئتى جۇملىدىن ناخشا – مۇزىكا بىر مىللەتنىڭ مىللىي ئالاھىدىلىكىنى گەۋدىلەندۈرۈشتە، كىشىلەرنىڭ مىللىي، ئۆزلۈك تۇيغۇسىنى ئويغىتىشتا ئوخشاشلا مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئىنساننىڭ بارلىق ئىلىمگە جۈملىدىن سەنئىتىگە شۇ قەدەر ماھىر بولغان، ئەلمىساقتىن ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ كىندىكىدە ياشاپ كەلگەن ئۇيغۇر مىللىتى ھەر بىر دەۋر ۋە زامانغا يارىشا ئۆز سەنئىتىنى بېيىتىپ كەلدى ۋە تەرەققىي قىلدۇردى. مەدەنىيەتتىكى بۇ ئالاھىدىلىكنى ئوخشاشلا مىللەتنىڭ ئۆزىدە مەۋجۇت بولغان بارلىق مەدەنىيەت ئۆرنەكلىر بىلەن بىرىكتۇرۇپ ۋە تاكاممۇلاشتۇرۇپ ئۇيغۇر مىللى مەدەنىيىتىنى باشقا مەدەنىيەتلەردىن پەرقلەندۈرىدىغان خاس مىللىي كىملىك ئوبرازىنى شەكىللەندۇردى.

مەنىۋىيەتتىكى ئېستېتىك گۈزەللىك باشقا گۈزەللىكلەرگە ئوخشاشلا ئىنسان تەبىئىتىنىڭ تاجىسىدۇر. ناخشا ئۇ يۇرەكتىن ئۇرغۇپ چىققان چىن سۆزدۇر. كۇي ئۇ ئىنسان قەلبنىڭ لىرىك ئاھاڭلار ئارقىلىق نامايان قىلغان بايانىدۇر. شۇنى ئېتىراپ قىلماي تۇرالمايمىزكى ئۇيغۇرلار مۇردا ئەمەس، ئۇيغۇرنىڭ ئاڭلايدىغان زىرەك قولىقى، سېزەلەيدىغان سەزگۈر يۇركى بار، ئۇيغۇرنىڭ باشقا دۇنيادىكى ھەر قانداق بىر تائىپەلەرگە ئوخشاشلا كۈلكىسى، قايغۇسى ھەم نەپرىتى بار بىر خەلق. ئۇيغۇر كۇلەلەيدۇ، يىغلىيالايدۇ ۋە غەزەپلىنەلەيدۇ. ئۇيغۇر بۇ ھېسىياتلىرىنى «گاھىدا داپ بىلەن ئۇسۇل، گاھىدا ئاللاھ بىلەن رەسول» دېگەن ماقال – تەمسىللەردە ئىپادىلەيدۇ. ئۇيغۇرلار 10 – ئەسىردە ئىسلام دىنىغا ئىتىقاد قىلغاندىن باشلاپ، ئىسلام ۋە ئۇيغۇر مەدەنىيەت ئورۇپ – ئادەتلىرى ئوتتۇرسىدىكى مۇناسىۋەتلەرنى توغرا بىر تەرەپ قىلىپ كەلدى.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن  

بىز ياشاۋاتقان بۈگۈنكى دۇنيانىڭ ئىجتىمائىي ۋە سىياسىي قېلىپى شەكىللىنىپ بولغىلى بىر ئەسىردىن ئاشتى. شۇنى ئېسىمىزدە تۇتىشىمىز كېرەككى ھازىر بىز ياشاۋاتقان دەۋر ئاتوم دەۋرى ئەمەس بەلكى ئۈجۈر ۋە رەقەم دەۋرى. مانا مۇشۇ تېخنىكىلىق قولايلىقلار بارلىق دۆلەتلەرگە ئۆز پۇقرالىرىنى قاتتىق نازارەت قىلىش ۋە باشقۇرۇش، دىكتاتور دۆلەتلەر ئۈچۈن بولسا ئۆز ھاكىمىيىتىگە قارشى چىققۇچىلارنى باستۇرۇشنىڭ ئالتۇندەك پۇرسەتلىرىنى ياراتتى. مانا بۇ پۇرسەتتىن ھىلىگەرلىك بىلەن پايدىلانغان خىتاي مۇستەبىت ھاكىمىيىتى ئۆزىنىڭ مىليونلىغان بىگۇناھ ئۇيغۇر پۇقرالىرىنى جازا لاگېرلىرىغا ۋە تۈرمىلەرگە سولاپ، ئۇيغۇرلار ئۇستىدىن ئىرقىي قىرغىنچىلىق يۈرگۈزۈپ، بۇ ئەسىردىكى ئەڭ قەبىھ ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەتلىرىنى ئۆتكۈزۈۋالىدۇ.

دۇنياۋى تورغا ئايلانغان ئۇچۇر ئالاقە ۋە نازارەت قىلىش تېىخنىكىلىرىنىڭ كۈنسايىن ئىلغارلىشىشىغا ئەگىشىپ، ئىنسانلارنىڭ شەخسىيەت ۋە خۇسۇسىي ھوقۇق ئەركىنلىكنىڭ دائىرىسى مىسلىسىز تارىيىۋاتقان بۈگۈنكى كۈندە، بىز شۇنى بىلىشىمىز كېرەككى بىز قايسى بىر دۆلەتتە ياشىمايلى، بىزنىڭ ھەر بىر كۈنىمىز شۇ دۆلەتنىڭ نازارىتى ئاستىدا ئۆتىدۇ. بىز بىر كۈننىمۇ تېلېفونسىز، ئېلخەتسىز، ئىجتىمائىي تاراتقۇلارسىز، بانكا كارتىسىز، قىسقىسى ئۈجۈر تېخنىكىسىز، ھاياتنىڭ رەقەم بىلەن كونترول قىلىنىدىغان بارلىق مەشىئەتلىرىسىز ياشىيالمايمىز.

ھەر ساھەلەردىكى كەسىپلەشكەن ۋە سىستېمىلاشقان يوقىرى تېخنىكا مۇلازىمەتلىرى دۇنيادىكى ئىنسانلارنى ئۆزلىرى خالىسۇن ياكى خالىمىسۇن، يېڭى بىر نازارەت قېلىپ ئىچىدە ياشاشقا مەجبۇر قىلىنىپ بۇلۇندى. بىز غەرب ئەللىرىدە ياشاۋاتقان ئۇيغۇرلار بۇ قېلىپلار ئىچىدىكى قانۇن ۋە ئىمكانىيەتلەر يول قويغان دائىر ئىچىدە ئەركىن ياشاپ تۇرۇپ، ۋەتىنىمىزدىكى ئۆز ئەركىنلىكىدىن، ئىنسانلىق ئىززىتىدىن مەھرۇم بولغان قېرىنداشلىرىمىزنىڭ ھەققىنى تەلەپ قىلىش، ئۇلارنىڭ ھايات بىخەتەرلىكىنى خەلقئارا قانۇن ئارقىلىق كاپالەتكە ئىگە قىلدۇرۇش، نۆۋەتتىكى بىزنىڭ توختاۋسىز پىداكارلىق كۆرسىتىپ ئېلىپ بارىدىغان ۋەزىپىمىزدۇر. شۇڭا بىز مەۋجۇت بولغان خەلقئارالىق قانۇن تەرتىپلەر رامكىسى ئىچىدە، ئۇنىڭ دائىرىسىدىكى ئىمكانلاردىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىپ ھەرىكەت قىلىشىمىزغا توغرا كېلىدۇ ۋە بىزگە ھازىرچە باشقىچە تاللاش يوللىرىمىز يوق ياكى زۇلۇمغا مەھكۇم بولغان ئۇيغۇر مىللىتىگە پايدىسى بولىدىغان باشقا يوللار يارتىلمىدى.

بۇ سۈرەت: (سولدىن ئوڭغا) بوۋام نىزامىدىن ئوسمان، مومام جەننەتخان نايىپ ۋە بوۋام-مومامنىڭ چەۋرىسى. بۇ سۈرەت 1996- يىلى ئاتا-ئانامنىڭ ئۆيىدىكى باغچىدا تارتىلغان.

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

مېنىڭ بوۋام ناھايىتى ئاددىي ئەمما ئۇلۇغ بىر ئىنسان ئىدى. بوۋامنىڭ ئىسمى نىزامىدىن ئوسمان. ئۇ ئۇيغۇرنىڭ ئەزىزانە تۇپرىقى تارىم دەرياسىنىڭ ئوتتۇرا ئېقىمىنىڭ شىمالى قىرغىقىغا جايلاشقان قەدىمىي ئۇيغۇر يۇرتلىرىدىن بىر بولغان تاللققبولۇڭ كەنتىدە توغۇلغان ۋە ئۆمۈر بويى ئۇشبۇ كەنتىدە ياشاپ ئۆتكەن.

مەن بوۋامنى ھەمىشە سېغىنىمەن… قەدىردان بوۋامنىڭ ھاياتى ۋە ئۇنىڭ قەلبىمنىڭ چوڭقۇر قاتلىمىدىن ئورۇن ئالغان سىماسى ماڭا ھەر ۋاقىت ئۇيغۇرلۇقنىڭ جەۋھەرلىرى بولغان ئىنسانلىقنى، مەردلىكنى، ئاقكۆڭۈللۇكنى، قەھىرمانلىقنى ئەسلىتىپ تۇرىدۇ. بىزدىن بۇرۇنقى ئەجدادلىرىمىز مەردلىك، ئاقكۆڭۈللۈك ۋە نامراتلىق بىلەن غۇرۇر، ئىززەت ۋە ئىپتىخارلىق ئارىسىدا تارازىدەك تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاپ، ئادەمدە ياشاپ كەلگەن بولسا، بىز بۇ كۈنلەردە «ئادەمدەك ياشاش» ھوقوقىمىزدىن مىللەت بويىچە مەھرۇم بولدۇق. ئۇيغۇرنىڭ ئىپتىخارلىق روھى ۋە غۇرۇرى دەپسەندە قىلىندى…

ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن

گەرچە بۈگۈن شەنبە كۈنى بولسىمۇ، مەن يەنىلا ئىشقا بارىدىغان كۈنىدىكىگە ئوخشاش قاق سەھەردە خاسىيەتلىك بىر چۈش كۆرۈش بىلەن تەڭلا ئويغۇنۇپ كەتتىم ئەمما بىر جۇپ غەمگۈزار كۆزۈم نەملەشكەن ئىدى.

چۈشۈمدە مەن ئالدىراش ئاشخانا ئۆيدە ئىشقا كېچىكىپ قالماي دەپ ناشتىلىق قىلىۋاتقىدەكمەن. قارىسام مېھمانخانا ئۆيگە كىرىدىغان تەرەپتىكى كارىدورنىڭ ئېشىكى ئوپ-ئوچۇق تۇرۇپتۇ. شۇئان بىر كىشىنىڭ «ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم!» دەپ سالام بەرگەن بوغۇق ئاۋازى ئاڭلاندى. تۇيۇقسىزلا ئېشىكىنىڭ بوسۇغىسىدا ئۇيغۇرنىڭ دوپپىسىنى قاملاشتۇرۇپ كىيگەن، ساقال بۇرۇتلىرى چىرايلىق ياسالغان، قولىدا بىر سومكا تۇتۇپ تۇغان ھالەتتىكى مەرھۇم ئاتامنىڭ ماڭا قاراپ كۈلۈمسىرەپ تۇرغان تۇرقى كۆرۈندى. مەن «جېنىم ئاتا !» دېگىنىمچە قولۇمدا تۇتۇپ تۇرغان قانداقتۇر بىر نەرسىنى ئىختىيارسىز يەرگە تاشلاپ، ئاتامنىڭ ئالدىغا يۈگۈرۈپتىمەن. ئەيتاۋۇر ئاتامنىڭ ئارقىدا يەنە ئىككى كىشى تۇرغان بولسىمۇ ئۇلارنىڭ گەۋدسىدىن باشقا چىراي- تۇرقى مەۋھۇم ئىدى.

مەن ئوقتەك ئېتىلىپ كەلگىنىمچە، ئاتامنىڭ ئالدىغا يېقىلىپتىمەن ۋە ئۇنىڭ پۇتىنى تۇتۇپ ھۆركىرەپ يىغلاپتىمەن…. ئاتا، جېنىم ئاتا، سىز ھايات ئىكەنسىز …» دېگىنىمچە ئاتامنى قۇچاقلاپتىمەن. قەدىردان ئاتاجاننى باغرىمغا چىڭ بېسىپتىمەن…